De afgelopen jaren zijn er heel wat diagnoses gesteld. Bij volwassen en kinderen. ADHD, ADD, PDD-NOS, Borderline, persoonlijkheidsstoornissen etc. Maar op dit moment is de actuele vraag: Zijn al die gestelde diagnoses juist? Nu er meer bekendheid is over hoogsensitiviteit en de kenmerken ervan, kan het zo maar zijn dat de diagnose niet (helemaal) juist is.

Hoe kan dat dan?

De symptomen van een heel aantal stoornissen in de DSM, het grote diagnoseboek van geestelijke en lichamelijke stoornissen, vertonen veel gelijkenissen met kenmerken van hoogsensitiviteit. De verschillen zijn maar klein. Hsp-ers die niet goed met hun hoogsensitiviteit hebben leren omgaan kunnen door langdurige stress diverse, ernstige, stoornissen ontwikkelen. Terwijl wanneer de overprikkeling minder of zelfs voorkomen wordt, het ziektebeeld minder wordt of zelfs verdwijnt. Dat is niet niks en daarom is zorgvuldig onderzoek naar de oorzaak van de klachten van het grootste belang.

Onlangs werd mij verteld dat iemand hulp zocht voor traumaverwerking, schuldgevoelens en hoe om te gaan met haar intense beleving van alles om haar heen. De behandelende psychiater werd op mogelijke hoogsensitiviteit gewezen door de begeleidster van deze persoon. Hij deed het af met de opmerking dat hoogsensitiviteit niet in de DSM stond en hij daarom niets met hoogsensitiviteit kon. De persoon in kwestie kreeg na onderzoek de diagnose, persoonlijkheidsstoornis!?

De belangrijkste oorzaken van misdiagnoses zijn: onvoldoende kennis van hoogsensitiviteit, het niet willen/kunnen herkennen en erkennen van hoogsensitiviteit, niet op zoek gaan naar de oorzaak van de problemen. In de psychiatrie is men, over het algemeen, meer bezig met hoe het probleem opgelost kan worden en welke behandeling daarvoor nodig is, dan te kijken naar de patiënt en hoe het probleem is ontstaan.  Een HSP-er in overprikkelde toestand, vertoont kenmerken van symptomen die ook voorkomen bij Borderline, persoonlijkheids- en angststoornissen, stoornissen in het autisme spectrum en hoogbegaafdheid.

Aan de buitenkant zie je bepaald gedrag bijvoorbeeld: angstig, druk, agressief, woedeaanvallen, depressief, impulsief, teruggetrokken, sociaal onhandig. De oorzaak van dit gedrag is niet zichtbaar, maar wel van belang om te onderzoeken.

De meeste HSP-ers kijken eerst hoe de situatie is en bepalen op basis daarvan over actie wordt ondernomen. Elain Aron noemt dit het ‘pause to check system’.  Behoedzaamheid. Een mooie en waardevolle eigenschap die je beschermd. Deze eigenschap kan ook ingezet worden om eerder opgedane negatieve ervaringen te voorkomen.  Dan wordt het een overlevingsstrategie.

Een voorbeeld waarbij een verschillende positieve eigenschappen van een HSP-er kunnen leiden tot het ontwikkelen van angst en vermijding.

Een HSP-er die sinds lange tijd weer regelmatig auto rijdt, ervaart op de snelweg een gevoel van chaos. Teveel prikkels. Hij heeft geen overzicht, andere auto’s vliegen hem voorbij op snelweg. Hij zit in die stroom van voorbij snellende auto’s en kan niet weg. Hij heeft de neiging om plotseling op de rem te trappen, te stoppen, om de controle terug te krijgen. Een angstgevoel bekruipt hem en de stress is groot, zijn ademhaling versnelt en hyperventilatie ligt op de loer. Wanneer hij aan die neiging toegeeft om op de rem te gaan staan, ontstaat er een gevaarlijke situatie op de snelweg. Hij is zich zeer bewust van het gevaar wat het met zich meebrengt en voelt ook de verantwoordelijkheid voor zijn medeweggebruikers. Zonder ongelukken komt hij thuis. Het loopt goed af.

Deze gebeurtenis blijft door zijn hoofd spelen.  Nu had hij nog de controle, maar wat als hij de volgende keer weer die neiging krijgt en daadwerkelijk op de rem trapt? Als alternatief rijdt hij de volgende keer via binnenwegen naar zijn doel, maar ook daar overvalt hem de neiging om op de rem te trappen. Al voor dat hij daadwerkelijk in de auto stapt, is hij in gedachten al bezig met de mogelijkheid dat hij de neiging zou kunnen krijgen om op de rem te trappen, dat veroorzaakt al stress. Overmatig zweten en trillen is het resultaat. Hij wordt angstig voor de neiging om mogelijk onverwachts op de rem te trappen en stopt uiteindelijk met autorijden. De autoritjes beheersen zijn gedachten en leveren te veel stress op.  Hij levert een gedeelte van zelfstandigheid en vrijheid in. Ook heeft dit een negatief effect op zijn zelfbeeld.

Rijles nemen en ervaren dat hij controle en overzicht heeft, zou zijn angst kunnen verminderen of zelfs doen verdwijnen en levert hem meer zelfstandigheid en bewegingsvrijheid op. Alleen de vraag is: Durft hij het aan om deze negatieve ervaring om te zetten in een positieve ervaring en zo zijn angst te verminderen of zelfs te laten verdwijnen?

Hem bewust laten worden van de positieve eigenschappen die hij heeft als HSP-er, ze erkennen, zou hem verder kunnen helpen.  Bewustwording van zijn inlevingsvermogen, zijn bereidheid om te helpen, zijn creatieve denkvermogen, zijn verantwoordelijkheidsgevoel, zijn gevoel voor rechtvaardigheid, behoedzaamheid, gulheid, humor, zijn vermogen om intens te genieten, zijn vermogen om te overleven, etc., etc. Evenals het aanleren van technieken om zijn gedachten stop te kunnen zetten. Rust te brengen in hoofd en lijf door ademhalingsoefeningen te doen. Een manier van leven te ontwikkelen die bij zijn hooggevoeligheid past, weer te gaan leven in plaats van overleven.